เหน็บชา: สัญญาณเตือนจากร่างกายที่ไม่ควรมองข้าม

นั่งขัดสมาธินานๆ พอลุกขึ้นรู้สึกชาแปลบที่ขา หรือตื่นนอนมาพบว่าแขนชาเพราะนอนทับไว้ อาการชาจากการกดทับเส้นประสาทชั่วคราวแบบนี้ เรามักเรียกกันว่า เหน็บชา แต่หลายคนอาจไม่รู้ว่าคำว่า “เหน็บชา” ยังหมายถึงโรคร้ายจากการขาดวิตามินบี 1 ที่อาจนำไปสู่อันตรายถึงชีวิตได้ เรื่องเหน็บชาจึงเป็นเรื่องสำคัญที่ไม่ควรชะล่าใจ

เหน็บชา คืออะไร มีกี่ประเภท

เหน็บชา (Beriberi) ในทางการแพทย์ คือโรคที่เกิดจากขาดวิตามินบี 1 หรือไธอามีน ซึ่งร่างกายสร้างเองไม่ได้ต้องได้จากอาหาร วิตามินบี 1 มีบทบาทสำคัญในการเผาผลาญคาร์โบไฮเดรตและการทำงานของระบบประสาท

โรคเหน็บชาแบ่งได้หลายแบบตามอาการและกลุ่มผู้ป่วย:

1. เหน็บชาในเด็ก – พบในเด็กอ่อนอายุ 2-3 เดือน ที่กินนมแม่ซึ่งขาดวิตามินบี 1 อาการเริ่มแรกคือ ร้องกวนผิดปกติ ไม่ยอมดูดนม แล้วตามมาด้วยหอบเหนื่อย ตัวบวม หน้าและตัวเขียว หัวใจเต้นเร็ว ร้องไม่มีเสียงหรือเสียงแหบ หากไม่รีบรักษาเด็กอาจเสียชีวิตได้ภายในไม่กี่ชั่วโมง
2. เหน็บชาชนิดแห้ง – ทำร้ายระบบประสาทส่วนปลาย อาการแรกมักจะรู้สึกเสียวซ่า ชาตามปลายมือปลายเท้า เมื่อเป็นหนักขึ้นจะมีอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรงโดยเฉพาะที่ขา ลุกนั่งลำบาก พูดติดขัด ปวดเมื่อยตามกล้ามเนื้อ และอาจมีตากระตุกเองโดยไม่รู้ตัว
3. เหน็บชาชนิดเปียก – โจมตีระบบหัวใจและหลอดเลือด เริ่มด้วยอาการใจสั่น เหนื่อยง่าย ขาบวม น้ำคั่งในช่องท้องและช่องปอด หอบหนักเวลานอนราบ หัวใจโตและเต้นเร็วผิดจังหวะ และอาจนำไปสู่หัวใจวายเฉียบพลันได้
4. กลุ่มอาการเวอร์นิคเคอร์-คอร์ซาคอฟฟ์ – พบในคนติดเหล้าเรื้อรัง อาการแรกมักสับสน ง่วงซึม ตามมาด้วยอาการทางประสาท เช่น เดินเซ ตากลอกไปมา ความจำเสื่อม และมีอาการทางจิตรุนแรงในระยะสุดท้าย

สาเหตุของ เหน็บชา 

เหน็บชาเกิดจากร่างกายขาดวิตามินบี 1 ซึ่งมีหลายสาเหตุ ทั้งจากการกินอาหารไม่เพียงพอหรือร่างกายดูดซึมวิตามินได้ไม่ดี

สิ่งที่ทำให้เสี่ยงต่อการขาดวิตามินบี 1 มีดังนี้:

• ติดเหล้าเรื้อรัง – แอลกอฮอล์ทำให้ร่างกายดูดซึมวิตามินบี 1 ได้น้อยลงและขับออกทางปัสสาวะมากขึ้น
• กินของดิบของหมัก – ปลาร้า ปลาดิบ อาหารหมักดอง มีสารทำลายวิตามินบี 1
• เป็นโรคตับ – ตับไม่สามารถนำวิตามินบี 1 ไปใช้ได้อย่างเต็มที่
• ผ่าตัดกระเพาะ – ทำให้การดูดซึมวิตามินบี 1 ลดลง
• คอพอกเป็นพิษ – ทำให้ร่างกายเผาผลาญเร็วขึ้น จึงต้องการวิตามินบี 1 มากขึ้น
• ท้องหรือให้นมลูก – ร่างกายต้องการวิตามินบี 1 เพิ่มขึ้น
• กรรมพันธุ์ – บางคนมีปัญหาในการดูดซึมวิตามินบี 1 จากกรรมพันธุ์

เหน็บชา ที่อันตราย ต้องรีบพบหมอ

อาการของเหน็บชาแต่ละคนจะไม่เหมือนกัน ขึ้นอยู่กับประเภทและความรุนแรงของโรค บางอาการเป็นสัญญาณอันตรายที่ควรรีบพบหมอทันที

สัญญาณอันตรายที่ไม่ควรรอ:

• ชาพร้อมกับแขนขาอ่อนแรง โดยเฉพาะเมื่อเป็นทั้งสองข้าง
• ชาแล้วไม่หาย ไม่ว่าจะเปลี่ยนท่าอย่างไร
• เหนื่อยง่าย ใจสั่น หอบ โดยไม่มีสาเหตุชัดเจน
• ขาบวมทั้งสองข้าง ร่วมกับอาการชา
• ชาทันทีทันใด หรือชาแค่ซีกเดียวของร่างกาย (อาจเป็นสัญญาณโรคหลอดเลือดสมอง)
• สับสน หลงๆ ลืมๆ เดินเซ หรือมีอาการผิดปกติทางสมอง

การวินิจฉัยและการรักษา เหน็บชา

หมอจะวินิจฉัยอาการเหน็บชาที่น่าสงสัย ด้วยการซักประวัติและตรวจร่างกายอย่างละเอียด รวมถึงดูจากอาการ ประวัติการกินอาหาร และปัจจัยเสี่ยงต่างๆ ซึ่งอาจตรวจเพิ่มเติมด้วย:

• ตรวจวัดระดับวิตามินบี 1 ในเลือดและปัสสาวะ
• ตรวจระบบประสาท
• ตรวจด้วยเครื่องพิเศษ เช่น MRI หรือ CT-Scan

การรักษาเหน็บชาแล้วแต่ความรุนแรง ถ้าอาการไม่มาก แพทย์อาจพิจารณาจ่ายวิตามินบี 1 เพื่อรับประทานเสริมในมื้ออาหาร แต่ถ้าอาการรุนแรง อาจต้องฉีดวิตามินบี 1 ซึ่งจำเป็นต้องอยู่ภายใต้การดูแลของหมออย่างใกล้ชิด

การป้องกันและการดูแลตัวเอง

ป้องกันเหน็บชาได้ด้วยการกินอาหารที่มีวิตามินบี 1 ให้เพียงพอ ได้แก่:

• ข้าวกล้อง ข้าวซ้อมมือ และธัญพืชไม่ขัดสี
• ถั่วต่างๆ เช่น ถั่วลิสง ถั่วเหลือง ถั่วดำ
• เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน โดยเฉพาะหมู ตับ และไข่
• ผักใบเขียว เห็ด และผลไม้บางชนิด เช่น แตงโม

นอกจากนี้ ควรลด ละ เลิกเหล้า และหลีกเลี่ยงอาหารที่มีสารทำลายวิตามินบี 1 อย่างปลาดิบหรืออาหารหมักดอง

บริการที่ S’RENE by SLC ที่เกี่ยวข้อง

ที่ S’RENE by SLC มีโปรแกรมตรวจสุขภาพเชิงป้องกันที่ช่วยประเมินความเสี่ยงของการขาดวิตามินและแร่ธาตุที่จำเป็น บริการที่เกี่ยวข้องกับเหน็บชา มีดังนี้:

• โปรแกรมตรวจสุขภาพ Preventive Health Check Up 16 รายการ ตรวจเลือดและชีวเคมีอย่างครอบคลุม มีการตรวจวัดค่าต่างๆ ที่อาจบ่งชี้ถึงผลกระทบของการขาดวิตามินบี 1 ได้ทางอ้อม เช่น การตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (CBC) ที่อาจพบภาวะซีดร่วมกับการขาดวิตามิน ค่าการทำงานของตับ (AST, ALT) ซึ่งตับมีบทบาทในการเมตาบอลิซึมของวิตามินบี 1 และระดับน้ำตาลในเลือด (FBS, HbA1C) เนื่องจากวิตามินบี 1 มีส่วนสำคัญในการเผาผลาญคาร์โบไฮเดรต

สรุป เหน็บชาแบบไหนต้องหาหมอ?

เหน็บชาไม่ใช่แค่อาการชาธรรมดา แต่อาจเป็นโรคร้ายจากการขาดวิตามินบี 1 ที่ส่งผลเสียต่อระบบประสาทและหัวใจ ควรหมั่นสังเกตอาการผิดปกติ และใส่ใจกับการกินอาหารให้ครบถ้วน หากมีอาการผิดปกติ ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อรับการตรวจวินิจฉัย

ติดต่อสอบถามเพิ่มเติมและนัดแพทยซีรีนได้ที่ S’RENE by SLC:

• สาขาทองหล่อ ชั้น 4 – โทร 064 184 5237
• สาขาชาน แจ้งวัฒนะ 14 ชั้น 2 – โทร 099 807 7261
• สาขาพาราไดซ์ พาร์ค ชั้น 3 – โทร 081 249 7055
• สาขาเซ็นทรัลลาดพร้าว ชั้น 6 – โทร 080 245 7669
• สาขาสยาม – โทร 081 249 6392

LINE: @SRENEbySLC หรือคลิก https://bit.ly/3IlXtvw